Татарстан Республикасы Милли китапханәсе Национальная библиотека Республики Татарстан татарстан истәлекле һәм онытылмас
Скачать 1.42 Mb.
|
14 август Сәгыйть Сүнчәләй 14 августа Сагит Сунчелей 1889–1937 Тууына 125 ел 125 лет со дня рождения XX гасыр башының күренекле татар шагыйре, тәрҗемәче һәм җәмәгать эшлеклесе Сәгыйть Хәмидулла улы Сүнчәләй 1889 елның 14 августында Саратов губернасының Хвалын өязе (хәзерге Ульян өлкәсенең Иске Кулатка районы) Иске Мастак авылында ярлы крестьян гаиләсендә туа. 1891 елда аларның гаиләсе Әстерхан шәһәренә күчеп китә һәм Сәгыйть анда «Ваһабия» мәдрәсәсендә укый. 1907 елда ул Казанда Татар укытучылар мәктәбенә укырга керә. 1908–1915 елларда Пермь губернасының Сараш авылында, Вятка губернасының Малмыж өязе (хәзер Татарстанның Кукмара районы) Зур Сәрдек авылында укыта. 1915 елда С.Сүнчәләй Уфага күчеп килә һәм шәһәр китапханәсендә бүлек мөдире булып эшли. 1919–1922 елларда С.Сүнчәләй Россия Милләтләр Халык Комиссариатының Кырымдагы вәкиле, 1923–1926 елларда Башкортстан Мәгариф комиссариатында коллегия әгъзасы һәм сәнгать музее мөдире булып эшли. 1926 елның ахырында аны Мәскәүгә чакыралар һәм Төркиядәге Измир шәһәре генераль консуллыгына тәрҗемәче итеп җибәрәләр. 1927 елда ул яңадан Уфада, ә 1928 елда Казанда Татар мәдәният йортында гыйльми секретарь вазыйфасын башкара. 1929 елның 28 февралендә С.Сүнчәләй «солтангалиевчелек»тә гаепләнеп кулга алына һәм атарга хөкем ителә. 1931 елда карарны ун еллык концлагерь җәзасына алмаштыралар. Соловкида алты ел чамасы утыргач, Сүнчәләйнең эше яңадан карала һәм 1937 елның 27 октябрендә ул атып үтерелә. 1956 елда аның исеме аклана. С.Сүнчәләйнең иҗаты күпкырлы. Ул – шигырьләр, пьесалар, әкиятләр, мәкаләләр, балаларга музыка укыту ярдәмлекләре авторы. С.Сүнчәләй әдәбият мәйданына Сарашта укытучы булып эшләгән вакытта аяк баса. 1909 елдан башлап аның шигырьләре, тәрҗемәләре Россиянең төрле почмакларында – Казан, Әстерхан, Оренбург, Петербург, Уфа, Томск шәһәрләрендә татарча чыгып килгән газета-журнал битләрендә еш басылалар. 1910 елда С.Сүнчәләй Г.Тукай белән таныша. Алар берничә ел бер-берсе белән хатлар алышып яшиләр. Шагыйрьнең күп кенә шигырьләре, истәлекләре Г.Тукайга багышланган. С.Сүнчәләй иҗат мирасының зур өлешен тәрҗемә әсәрләр били. Ул – бу чорның күренекле тәрҗемәчесе: В.А.Жуковский, И.А.Крылов, А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, И.С.Тургенев, Т.Г.Шевченко, А.А.Блок, К.Д.Бальмонт әсәрләрен, Дж.Байронның «Шильон тоткыны» поэмасын, Г.Гейненың «Әлмансур» драмасын тәрҗемә иткән. Известный татарский поэт, переводчик и общественный деятель начала XX века Сагит Хамидуллович Сунчелей родился 14 августа 1889 г. в деревне Старый Мастак Хвалынского уезда Саратовской губернии (ныне Старокулаткинский район Ульяновской области) в семье крестьянина бедняка. В 1891 г. семья переезжает в г. Астрахань, где Сагит учится в медресе «Ваххабия». В 1907 г. он в Казани поступает в Татарскую учительскую школу. В 1908–1915 гг. работает учителем в школах деревни Сараш Пермской губернии и деревни Большой Сардык Малмыжского уезда Вятской губернии (ныне Кукморский район Республики Татарстан). В 1915 г. С.Сунчелей приезжает в Уфу, сначала работает заведующим отделом в городской библиотеке, в 1917–1918 гг. – в редакциях газет. В 1919–1922 г. С.Сунчелей – представитель Наркомата по делам национальностей России в Крыму, в 1923–1926 гг. – член коллегии и заведующий отделом искусства Наркомата просвещения Башкирской АССР, затем работает директором музея искусств в Уфе. В конце 1926 г. его вызывают в Москву и отправляют в Турцию в г. Измир переводчиком Генерального консульства. В 1927 г. он снова в Уфе, а с 1928 г. в Казани, в Доме Татарской культуры выполняет обязанности ученого секретаря. 28 февраля 1929 г. С.Сунчелей был арестован и приговорен к расстрелу за причастность к делу М.Х.Султан-Галиева. В 1931 г.расстрел был заменен 10-летней ссылкой. После шестилетнего пребывания в Соловецком лагере, дело С.Сунчелея был рассмотрено заново и 27 октября 1937 г. он был расстрелян. Реабилитирован в 1956 г. Талант С.Сунчелея многогранен. Он – автор стихов, пьес, сказок, статей, пособий по музыке для детей. Известен своими переводами как из русской классики, так и западноевропейской. Путь в большую литературу С.Сунчелей начинает в сарашский период, во время работы учителем. С 1909 г. его стихи и переводы публикуются в татарских газетах и журналах, выходивших во многих городах России – Астрахани, Казани, Оренбурге, Петербурге, Томске и Уфе. В 1910 г. С.Сунчелей знакомится с Г.Тукаем, они переписываются. Многие стихотворения и воспоминания поэта посвящены Г.Тукаю. С.Сунчелей перевел на татарский язык произведения В.А.Жуковского, И.А.Крылова, А.С.Пушкина, М.Ю.Лермонтова, И.С.Тургенева, Т.Г.Шевченко, А.А.Блока. К.Д.Бальмонта, поэму «Шильонский узник» Дж.Байрона, драму «Альманзор» Г.Гейне (в 1919 г. поставлен труппой «Сайяр»). Творчество поэта – это лирическая летопись жизни татарской интеллигенции в начале XX века. Укырга тәкъдим итәбез: Советуем прочитать: Сүнчәләй С. Әсәрләр һәм хатлар /С.Сүнчәләй; төз., текстларны, искәрмәләр һәм аңлатмаларны әзерләүче З.Рәмиев. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2005. – 367 б. – Мусабекова Р. Поэт-лирик Сагит Сунчелей /Р.Мусабекова. – С. 307-310. Сүнчәләй С. Сайланма әсәрләр: шигырьләр, пьесалар, истәлекләр /С.Сүнчәләй; Г.Халит кереш сүзе. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1961. – 112 б. Әдипләребез: биобиблиогр. белешмәлек: 2 томда: Т.2 /төз. Р.Н.Даутов, Р.Ф.Рахмани. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2009. – 735 б. – Сәгыйть Сүнчәләй. – Б. 405-407. Даутов Р.Н. Совет Татарстаны язучылары: биобиблиогр. белешмә /Р.Н.Даутов, Н.Б.Нуруллина. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1986. – 639 б. – Сәгыйть Сүнчәләй. – Б. 435-436. Мостафин Р. Репрессияләнгән татар әдипләре /Р.Мостафин. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2009. – 175 б. – ГПУ тозагында: (Сәгыйть Сүнчәләй биографиясенең билгесез сәхифәләре). – Б. 95-104. Мостафин Р. Сәгыйть Сүнчәләй фаҗигасе /Р.Мостафин //Мәдәни җомга. – 2010. – 26 нояб. – Б. 9, 18. Рәмиев З. Тукай һәм замандаш әдипләр: («Габдулла Тукай» энциклопедик сүзлек-белешмәсенә материаллар) /З.Рәмиев. – Казан: ТаРИХ, 2004. – 111 б. – «Сөй гомерне, сөй халыкны...». – Б. 38-39. Тукайлар чорының күренекле әдибе (Сәгыйть Сүнчәләйнең тууына 110 ел). – Б. 59-66. Мусабәкова Р. Тукай һәм Сүнчәләй /Р.Мусабәкова //Идел. – 2001. – № 4. – Б. 29-30. Мусабәкова Р. Кешеләр арасында яшәп тә... /Р.Мусабәкова //Казан утлары. – 2001. – № 10. – Б. 179-181. Мусабәкова Р. «...Мин догада» /Р.Мусабәкова //Казан утлары. – 1999. – № 8. – Б. 171-175. Мусабәкова Р. Сүнчәләйнең шигъри «Баб»ы /Р.Мусабәкова //Идел. – 2005. – № 10. – Б. 44-45. Сәгыйть Сүнчәләйнең тууына 120 ел //Казан утлары. – 2009. – № 8. – Б. 184. Зарипова Р. Сәгыйть Сүнчәләй иҗатында кайбер үзенчәлекләр /Р.Зарипова //Инсани фәннәр: эзләнү һәм табышлар. – Казан: Фикер, 2004. – 256-261. Зарипова Р. Тукай дусты /Р.Зарипова //Мәдәни җомга. – 2012. – 27 апр. (№ 17). – Б.18. Зарипова Р. Тукай һәм Сүнчәләйнең үзара мөнәсәбәтләре /Р.Зарипова //Фән һәм тел. – 2007. – № 1. – Б. 21-25. Мөхәммәт М. Тукайның садә дусты /М.Мөхәммәт //Казан утлары. – 1979. – № 8. – Б. 177-178. Маннап Ш. Алтын бөртекләр югалмый: Сәгыйть Сүнчәләйнең яңа табылган шигырьләре турында /Ш.Маннап //Казан утлары. – 1995. – № 2. – Б. 181-182. Мөхәммәтшин З. Борылмалы юлларны узып /З.Мөхәммәтшин //Шәһри Казан. – 2006. – 11 авг. Мусабекова Р.Р. Сагит Сунчелей: судьба и творчество //Р.Р.Мусабекова. – Казань, 2001. – 158 с. Мустафин Р. Силуэты: литературные портреты писателей Татарстана /Р.Мустафин. – Казань: Татар. кн. изд-во, 2006. – 351 с. – В тенетах ГПУ: (неизвестные страницы биографии Сагита Сунчелея). – С.54-63; Татарстан. – 1993. – № 3. – С. 39-46. Миннегулов Х. Записи разных лет: (татарская литература: история, поэтика и взаимосвязи) /Х.Миннегулов. – Казань: Идел-Пресс, 2010. – 407 с. – [«Переводы Сагита Сунчелея из западноевропейской литературы»]. – С. 226–231. 3 сентябрь Михаил Георгиевич Худяков 3 сентября 1894–1936 Тууына 120 ел 120 лет со дня рождения Тарихчы галим, археолог, этнограф Михаил Георгиевич Худяков 1894 елның 3 сентябрендә Вятка губернасы Малмыж шәһәрендә сәүдәгәр гаиләсендә туа. Башта Казанның 1 нче гимназиясендә, аннары (1913–1918 елларда) Казан университетының тарих-филология факультетында укый. Революциядән соң ул башкалабызның Көнчыгыш педагогия институтында эшли, Казанда һәм Малмыжда музейлар ача, «Татарны өйрәнү җәмгыят»ен оештыруда актив катнаша, Татарстанның археологик картасын төзи, Болгар, Биләр хәрабәләрен өйрәнә, татарның үткәнен ачыклауга күп көчен түгә. Шуның нәтиҗәсендә аның «Бөек шәһәр хәрабәләре» (1921), «Идел буе мөселман мәдәниятенә 1000 ел» (1922), «Татар әдәбиятын тәрҗемә итү зарурлыгы», «Казан татарларының агачтан йорт төзү осталыгы» (1924) һәм башка мәкаләләре языла. Алар арасында 1923 елда дөнья күргән «Казан ханлыгы тарихы буенча очерклар» хезмәте аеруча зур игътибарга лаек. М.Худяков 1926–1929 елларда Ленинградтагы Матди культура тарихы академиясендә аспирантурада укый һәм 1931 елда шунда ук эшли дә башлый. Галимнең «Урыс этнографиясендә бөекдержавачылык шовинизмы» (1933), «Идел буе республикаларында археология фәненең 15 елы» (1933) һәм бүтән күп кенә әһәмиятле тикшеренүләре басылып чыга. Шуларны бәяләү нәтиҗәсендә, әлеге академия аңа 1936 елда тарих фәннәре докторы дәрәҗәсен бирә. Ләкин галимнең аз санлы халыкларның үткәнен намуслы өйрәнүе, тарихларын хөрмәт белән гәүдәләндерүе «интернационалист» битлеген кигән кайбер даирәләрнең ачуын кабарта. 1936 елның 9 сентябрендә ул «троцкийчы, халык дошманы» дип кулга алына. Шушы ук елның 19 декабрендә СССР Югары Советы Хәрби коллегиясе галимне атарга хөкем итә һәм бу карар көне белән җиренә җиткерелә. Галим 1957 елда аклана, әмма аның мирасы әле аннан соң да шактый вакыт укучылардан яшереп тотыла. Бары 1980 нче еллар ахырында гына аның кайбер әсәрләре татар һәм рус телләрендә нәшер ителә башлый. М.Г.Худяков рус тарихчылары арасында гыйльми объективлыгы, Идел буе халыклары, бигрәк тә татар халкы үткәнен тирәнтен өйрәнүе, дәлилле сурәтләве белән кискен аерылып тора. Ученый-историк, археолог, этнограф Михаил Георгиевич Худяков родился 3 сентября 1894 года в городе Малмыж Вятской губернии, в купеческой семье. Получает образование в 1-ой Казанской гимназии, в 1913 году поступает на историко-филологический факультет Казанского университета, который заканчивает в 1918 году. После революции М.Худяков работает в Восточном педагогическом институте, принимает активное участие в открытии музеев в Казани, Малмыже, особенно в организации Научного общества татароведения, составляет археологическую карту Татарстана, изучает развалины Булгара и Биляра. Круг научных интересов молодого ученого был широк, однако основное внимание Михаил Георгиевич сосредотачивает на изучении истории и культуры татарского народа. Его статьи, появившиеся в печати, и по тематике, и по постановке проблем казались в то время весьма новыми и оригинальными: «Развалины Великого Города» (1921), «1000-летие мусульманской культуры в Поволжье» (1922), «О необходимости переводов татарской литературы», «Деревянное зодчество казанских татар» (1924) и многие другие. Труд «Очерки по истории Казанского ханства», вышедший в свет в 1923 году, является наиболее значительным, основанным на большом количестве археологических и архивных материалов исследованием истории татарской государственности, проделанным в России в первые послереволюционные годы. В 1926–1929 годы М.Г.Худяков учится в аспирантуре Ленинградской Академии истории материальной культуры, а с 1931 года работает в этом учреждении, но тематика научных исследований остается прежней – мусульманская культура Поволжья. В 1936 году М.Г.Худякову присвоена степень доктора исторических наук. 9 сентября того же года он был арестован и 19 декабря 1936 года расстрелян как «троцкист и враг народа». Жестокий каток репрессий подмял под себя многих талантливых, имеющих собственное мнение людей. Не уберегся от него и М.Г.Худяков. Лишь через двадцать лет, в 1957 году, ученый был реабилитирован, но и после этого его труды не переиздавались и поэтому оказались недоступными современному читателю. Лишь в конце 1980-х годов появляются публикации некоторых его работ. Среди русских историков М.Г.Худяков отличается научной объективностью, углубленным изучением, аргументированным изображением прошлого народов Поволжья, особенно татарского народа. Укырга тәкъдим итәбез: Советуем прочитать: Михаил Худяков: тарихи-документаль җыентык /төз. М.Госманов, Җ.Миңнуллин. – Казан: Җыен, 2011. – 704 б. – Библиогр.: Б. 682-691. –(«Шәхесләребез» сериясе). Очерки по истории Казанского ханства /вступ. слово М.А.Усманова. – 3 изд., исправ. и доп. – М: Инсан, 1991. – 320 с. – Библиогр.: С. 314-317. Очерки по истории Казанского ханства /вступ. слово М.А.Усманова. – Репринт. воспроизвед. – Казань: Фонд ТЯК, 1990. – 310 с. Очерки по истории Казанского ханства. – Казань: Гос. изд–во, 1923. – 304 с. 1000-летие мусульманской культуры в Поволжье /вступ. слово Ф.Байрамовой //Идель. – 1989. – № 1. – С. 44-47. Бәйрәмова Ф. Михаил Худяковның гомер китабы /Ф.Бәйрәмова //Мәд. җомга. – 2003. – 4, 11, 18 апр.; 2 май. – Б. 12. Госманов М. Галимнең гыйбрәтле язмышы /М.Госманов //Татарстан. – 1994. – № 9-10. – Б. 78-82. Хәбибуллин М. Тарихыбызга бер караш /М.Хәбибуллин //Фән һәм тел. – 2001. – № 1. – Б. 15-20. Корнилов И. Хакыйкатькә юл урау /И.Корнилов //Казан. – 1997. – № 8-9. – С. 23. Шәех Л. Милләте белән урыс булган татар тарихчысы /Л.Шәех //Шәһри Казан. – 2004. – 17 сент. Әмирҗанов Р. Михаил Худяковны олылап /Р.Әмирҗанов //Ватаным Татарстан. – 2003. – 26 апр. Сөнгатуллина Л. Безнең тарих Малмыжда туган /Л.Сөнгатуллина //Татарстан яшьләре. –2003. –29 май. Харис Р. Худяков: поэма /Р.Харис // Татарстан. – 2001. – № 4. – Б. 68-71; Мәйдан. – 2011. –№ 5. – Б.40-44. Байрамова Ф. Михаил Худяков и история татарского народа /Ф.Байрамова. – Казань: Аяз, 2003. – 120 с. Байрамова Ф. Забытый сын народов Поволжья /Ф.Байрамова //Веч. Казань. – 1990. – 20 нояб. Усманов М. Главный труд Михаила Худякова /М Усманов //Татарстан. – 1994. – № 9-10. – С. 140-143. Султанбеков Б. Расстрелян как террорист.../Б.Султанбеков //Гасырлар авазы = Эхо веков. – 2002. – № 1/2. – С.107-126. Старостин П. Михаил Георгиевич Худяков /П.Старостин //Казань. – 1999. – № 5-6. – С. 66. Руденко К. В плену во времени /К.Руденко //Казань. – 2004. – № 3. –С.41-45. Куликов М. Распятая честь /М.Куликов //Казань. – 2004. – № 3. – С.46-55. Амиров К.Ф. Казанских улиц имена /К.Ф.Амиров, Р.Х.Ахметзянова, Р.Г.Вениаминов. – Казань, 2008. – 592 с. – М.Худяков. – С. 524-525. 8 сентябрь Александр Васильевич Вишневский 8 сентября 1874–1948 Тууына 140 ел 140 лет со дня рождения А.В.Вишневский медицина тарихына үзенчәлекле галим-новатор, танылган хирург, оригиналь фәнни мәктәп төзүче буларак кергән. Вишневскийның 49 еллык фәнни һәм табиблык эшчәнлегенең 35 елы Казанда үткән. Казанда ул табиб һәм галим, педагог һәм җәмәгать эшлеклесе буларак формалаша, монда үзен бөтен дөньяга таныткан төп фәнни ачышларын ясый. Александр Васильевич Вишневский 1874 елның 8 сентябрендә Дагъстандагы Чир-Юрт авылында, рус гаскәрләре составында хезмәт итүче офицер гаиләсендә туа. Әстерхандагы гимназияне тәмамлагач, 1894 елда ул Казан университетының медицина факультетына укырга керә. Аны бик яхшы билгеләренә тәмамлап, Казандагы Александров больницасының хирургия бүлегенә ординатор булып урнаша. 1902 елда проектор вазифасын ала. Бер үк вакытта А.М.Фортунатов җитәкчелегендә нормаль анатомия, ә профессор Н.А.Миславский кул астында нормаль физиология серләрен өйрәнә. Чит илләргә командировкага җибәрелә һәм анда, анатомияне өйрәнүдән тыш, Германия, Швейцария, Франциянең иң яхшы клиникаларының эше белән таныша. Сәләтле яшь белгеч 1903 елда докторлык диссертациясен төгәлли. 1904 елның көзендә А.В.Вишневский топографик анатомия һәм оператив хирургия кафедрасына приват-доцент итеп сайлана. А.В.Вишневский рус һәм чит ил анатомия мәктәпләренең мирасын тулысынча диярлек үзләштереп, кеше анатомиясенең төрле бүлекләрен өйрәнүгә үзеннән зур өлеш кертә. 1908 елның март ахырында А.В.Вишневский Германиягә командировкага барып, аерым алганда ми һәм кешенең башка органнары хирургиясе белән кызыксына. 1910 елның көзендә ул нерв авырулары шифаханәсендә консультант-хирург эшчәнлеген башлый. 1912 елда А.В.Вишневский хирургия патологиясе кафедрасының профессоры итеп сайлана, бер үк вакытта госпиталь хирургиясе, урология, нейрохирургиядән лекцияләр укый башлый. А.В.Вишневский совет властенең иң авыр чорларында сәламәтлек саклау эшен оештыруга күп көч куя. 1919 елда А.В.Вишневский һәм башка профессорлар инициативасы белән Травматология институтына нигез салына; 1920–1921 елларда ул врачларның белемен күтәрү институтын оештыруда актив катнаша. Гражданнар сугышы елларында башка галим-медиклар белән бергәләп эпидемияләргә каршы көрәшә. 1923–1934 елларда А.В.Вишневскийның эшчәнлеге үзенең чәчәк ату чорын кичерә. 1926 елда Александр Васильевичны факультетта хирургия кафедрасының мөдире итеп сайлыйлар, ул анда Казаннан киткәнче җитәкчелек итә. 1923–1934 елларда А.В.Вишневскийның 40 лап фәнни хезмәте басыла. Ул медицинаның төрле өлкәләренә караган эксперименталь-физик эзләнүләр үткәрә. Вишневский нерв системасының ялкынсыну процессындагы роле турында концепция эшли. Моннан чыгып, ул ялкынсыну процессларын, үлекле яраларны, травма белән бәйле рәвештә барлыкка килгән тетрәнүне (травма шогын) дәвалауның яңа методларын булдыра. 1930 елда Вишневский операция вакытында авыртуны тойдырмау методын уйлап таба. Бу үзенчәлекле метод безнең илдә генә түгел, чит илләрдә дә киң кулланыла башлый. 1937 елда А.В.Вишневский, дөньяда беренчеләрдән булып, җирле анестезия ярдәмендә үпкәне ала. 1934 елда А.В.Вишневский Казаннан Мәскәүгә күчә һәм Бөтенсоюз эксперименталь медицина институтының, Бөтенсоюз врачлар белемен күтәрү үзәк институтының хирургия клиникасына җитәкчелек итә. 1946 елда ул – СССР Медицина фәннәре академиясенең Хирургия институты директоры. А.В.Вишневский Ленин, Хезмәт Кызыл Байрагы орденнары белән бүләкләнә, аңа СССР Дәүләт премиясе бирелә. А.В.Вишневский 1948 елның 13 ноябрендә вафат була. Татарстанда атаклы хирургның исеме мәңгеләштерелгән. Аның исеме урамнарга, шифаханәләргә бирелгән. В историю медицины А.В.Вишневский вошел как самобытный ученый-новатор, крупнейший клиницист, выдающийся хирург, создатель оригинальной научной школы. Из 49 лет врачебной и научной деятельности А.В.Вишневского 35 лет отданы Казани. Именно в Казани он сформировался как врач и ученый, педагог и общественный деятель, здесь им были сделаны главные научные открытия, которые принесли ему мировую известность. Александр Васильевич Вишневский родился 8 сентября 1874 года в Дагестанском ауле Чир-Юрт, в семье штабс-капитана. Среднее образование он получил в Астраханской гимназии, а после ее окончания поступил на медицинский факультет Казанского университета. В 1899 г. Вишневский окончил Казанский университет. Школа, пройденная им на теоретических кафедрах и в клиниках, оказала большое влияние на его формирование как будущего крупнейшего клинициста. Вишневский поступил сверхштатным ординатором в хирургическое отделение городской Александровской больницы Казани. В 1902 г. занял должность исполняющего обязанности прозектора. Был командирован за границу, где кроме изучения анатомии, посещал клиники лучших хирургов Германии, Швейцарии и Франции. Осенью 1904 г. А.В.Вишневский был избран приват-доцентом кафедры топографической анатомии и оперативной хирургии, на которой работал до 1912 г. А.В.Вишневский, в совершенстве овладев богатым наследием русской и зарубежных анатомических школ, внес огромный вклад в изучение многих разделов анатомии человека. Важнейшей вехой в формировании А.В.Вишневского как научного работника стала его докторская диссертация, защита которой состоялась в 1903 г. В конце марта 1908 г. Александр Васильевич выехал в Германию, где посещал клиники известных хирургов. К осени 1910 г. А.В.Вишневский начал деятельность консультанта-хирурга в клинике нервных болезней. В 1912 г. был избран заведующим кафедрой хирургической патологии, а в 1916 г. назначен заведующим кафедрой госпитальной хирургии Казанского университета. В 1918 г. Вишневский был назначен старшим врачом Первой советской больницы Казани. В 1919 г. по инициативе А.В.Вишневского, а также других профессоров был основан Институт травматологии, ставший впоследствии одной из баз института усовершенствования врачей, в организации которого в 1920–1921 гг. Александр Васильевич также принимал активное участие. В суровое время гражданской войны А.В.Вишневский с другими учеными-медиками включился в борьбу с эпидемиями. Деятельность А.В.Вишневского достигла наивысшего расцвета в период 1923–1934 гг. С 1924 г. он регулярно читал студентам курс по урологии. В 1926 году Александра Васильевича избирают заведующим кафедрой факультетской хирургии, которой он руководил до отъезда из Казани. С 1923 по 1934 г. А.В. Вишневским было опубликовано около 40 научных трудов. А.В.Вишневскому принадлежат экспериментально-физические исследования и многочисленные оригинальные работы по хирургии желчных путей, мочевой системы, грудной полости, нейрохирургии, хирургии военных повреждений и гнойных процессов. Вишневский разработал научную концепцию о роли воздействия нервной системы на воспалительный процесс. Исходя из этого, он создал новые методы лечения воспалительных процессов, гнойных ран, травматического шока (новокаиновый блок, ваго-симпатический блок, масляно-бальзамическая повязка и др.) В 1930 г. Вишневский предложил оригинальный метод местного обезболивания при операциях по способу ползучего новокаинового инфильтрата, получивший широкое применение в нашей стране и за рубежом. В 1937 г. А.В.Вишневский впервые в мире выполнил удаление легкого под местной анестезией. В 1934 г. А.В.Вишневский переехал в Москву, где был назначен директором хирургической клиники Центрального института усовершенствования врачей и Всесоюзного института экспериментальной медицины. С 1946 г. – директор Института хирургии АМН СССР. А.В.Вишневский был награжден орденами Ленина, Трудового Красного Знамени, ему присуждалась Государственная премия СССР. Умер А.В.Вишневский 13 ноября 1948 г. Свято берегут память об ученом в Казани. Одна из центральных улиц города переименована в улицу Вишневского. Имя ученого носит факультетская хирургическая клиника Казанского медицинского университета, в которой создана мемориальная комната ученого. На здании 6-й городской клинической больницы установлен барельеф Александра Васильевича. На углу улиц Толстого и Бутлерова, рядом с клиникой, носящей его имя, навсегда застыл бюст хирурга Вишневского. Укырга тәкъдим итәбез: Советуем прочитатъ: Медведев Н. Бөек хирург хөрмәтенә /Н.Медведев, Б.Сметанин //Соц. Татарстан. – 1974. – 11 дек. Розенгартен М.Ю. Страницы из жизни хирурга: А.В.Вишневский в Казани /М.Ю.Розенгартен, В.Ю.Альбицкий. – Казань: Татар. кн. изд-во, 1974. – 110 с. Захарьян С.Т. Творческий путь Александра Васильевича Вишневского /С.Т.Захарьян. – М.: Медицина, 1973. – 102 с.: илл., 1 л. портр. Розенгартен М.Ю. Александр Васильевич Вишневский /М.Ю.Розенгартен //Рассказы о казанских ученых. – Казань: Татар. кн. изд-во, 1983. – С. 166-175. Гомазков О. А.В.Вишневский. Все начиналось в Казани: [о деятельности великого хирурга в Казани] /О.Гомазков //Мед. газ. – 2001. – 20 апр. Кузнецов В. Новатор, исследователь, гуманист /В.Кузнецов //Сов. Татария. – 1974. – 8 дек. Трейман В. Новатор в хирургии /В.Трейман //Веч. Казань. – 1984. – 8 сент. Харитонов И.Ф. Роль Александра Васильевича Вишневского в развитии отечественной хирургии /И.Ф.Харитонов //Казан. мед. журнал. – 1975. – № 2. – С. 89-91. Шишкин А.И. А.В.Вишневский /А.И.Шишкин //Мед. сестра. – 1975. – № 6. – С. 54-56. Амиров К.Ф. Казанских улиц имена /К.Ф.Амиров, Р.Х.Ахметзянова, Р.Г.Вениаминов. – Казань, 2008. – 592 с. – А.В.Вишневский. – С. 104-106. |
Похожие:
 | Об утверждении Перечня должностей государственной гражданской службы аппарата Министерства финансов Республики Татарстан и Департамента... |  | Об утверждении Правил проведения проверки инвестиционных проектов на предмет эффективности использования средств бюджета Республики... |
| В соответствии с Законом Республики Татарстан от 14 октября 2010 г. №70-зрт «О внесении изменений в Закон Республики Татарстан «О... | | В соответствии с Указом Президента Республики Татарстан от 28. 04. 2005 n уп-147 "О структуре исполнительных органов государственной... |
| Премьер-министра Республики Татарстан – министра экономики и промышленности Республики Татарстан Б. П. Павлова на заседании Кабинета... | | Бюджет на 2013 год и плановый период 2014-2015 годов внесен Президентом Республики Татарстан на рассмотрение Государственного Совета... |
| Республики Татарстан, органы местного самоуправления Республики Татарстан (по согласованию), государственные автономные учреждения... | | |
| В целях создания условий для гармоничного развития экономики Республики Татарстан и обеспечения роста уровня жизни населения Республики... | | Основателя и Президента Всемирного экономического форума профессора г-на Клауса Шваба в Республику Татарстан |